Stopniowe zniesienie zakazu potrąceń
Początek pandemii COVID-19 w marcu 2020 r. spowodował, że dosłownie wszyscy musieliśmy odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Dotknęła ona praktycznie każdego – przedsiębiorców, osoby fizyczne czy organy administracji publicznej oraz wymiaru sprawiedliwości. Jedną z prób dostosowania się do nowej sytuacji było uchwalenie ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 2095 ze zm., tzw. specustawa). Ustawa ta kompleksowo regulowała wszelkie aspekty prawne – postępowanie administracyjne, postępowanie przed sądami powszechnymi czy prawo podatkowe. Uregulowano również kwestię prawa zamówień publicznych – jednym z takich przepisów był art. 15r1 ust. 1, zgodnie z którym:
W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19, i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, zamawiający nie może potrącić kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy w sprawie zamówienia publicznego z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także nie może dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania tej umowy, o ile zdarzenie, w związku z którym zastrzeżono tę karę, nastąpiło w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.
Warto jednak zauważyć, że przepis ten już nie obowiązuje wskutek wejścia w życie ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy o Rządowym Funduszu Rozwoju Dróg oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1768). Zgodnie z art. 32 ust. 1 przedmiotowej ustawy:
W przypadku roszczeń, których dochodzenie zostało ograniczone na podstawie art. 15r1 ust. 1 (przytoczonej wyżej ustawy – przyp. red.) i które dotyczyły zdarzeń powstałych:
1) do dnia 31 grudnia 2020 r., zamawiający może dokonać potrącenia z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jednak nie wcześniej niż od dnia 1 października 2022 r.;
2) w okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2021 r., zamawiający może dokonać potrącenia z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jednak nie wcześniej niż od dnia 1 stycznia 2023 r.;
3) w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, zamawiający może dokonać potrącenia z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jednak nie wcześniej niż od dnia 1 kwietnia 2023 r.
Natomiast zgodnie z ust. 2:
Terminy przedawnienia roszczeń, o których mowa w art. 15r1 ust. 1, których bieg nie rozpoczął się do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, a rozpoczęty uległ zawieszeniu do tego dnia, odpowiednio rozpoczynają swój bieg albo biegną nadal w przypadku, o którym mowa w:
- pkt 1, od dnia 1 października 2022 r.,
- pkt 2, od dnia 1 stycznia 2023 r.,
- pkt 3, od dnia 1 kwietnia 2023 r.
- z tym że upływ terminu przedawnienia może nastąpić nie wcześniej niż po upływie 30 dni od dnia, w którym zawieszony termin rozpoczął swój bieg.
Przez „wejście w życie ustawy” należy rozumieć 24 sierpnia 2022 r., kiedy weszła w życie z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy o Rządowym Funduszu Rozwoju Dróg oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1768). Pojęcie "powstałe zdarzenie" użyte przez ustawodawcę powinno być rozumiane jako zaistnienie przesłanki powodującej naliczenie kary umownej przez zamawiającego.
Jednocześnie zauważyć należy, że art. 15r1 specustawy - jak wskazała KIO w wyroku z 16.10.2020 r. (sygn. akt KIO 2296/20):
"nie nakłada na zamawiających obowiązku wprowadzenia do postanowień umowy o zamówienie publiczne regulacji w zakresie braku możliwości potrącenia kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy w sprawie zamówienia publicznego, w warunkach określonych tym przepisem. Przepis ten ma zastosowanie wprost, a brak przewidzenia odpowiedniego postanowienia umownego, nie oznacza, że nie będzie miał on zastosowania do umowy zawartej w wyniku rozstrzygnięcia niniejszego postępowania o udzielenie zamówienia."
Należy pamiętać, że postępowanie wbrew przepisom zamówień publicznych oraz innych specustaw może stanowić w przypadku Zamawiającego naruszenie ustawy o dyscyplinie finansów publicznych. Warto, przed dokonaniem konkretnych czynności, zasięgnąć porady prawnej, aby upewnić się, że konkretna czynność prawna została dokonana zgodnie z przepisami, a co za tym idzie, jest czynnością wiążącą.
Jednocześnie informuję, że w ofercie kancelarii mieści się kompleksowa obsługa prawna wykonawców zamówień publicznych z Bydgoszczy oraz innych miast. Z naszej kompleksowej obsługi prawnej korzystają instytucje z całej Polski, w szczególności z Bydgoszczy, Warszawy czy Łodzi. Prowadzona przez kancelarię obsługa prawna obejmuje zarówno zamawiających, jak i wykonawców. Udzielamy również porad w sposób zdalny za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość.
Aplikant radcowski
Damian Aptowicz